Byblos

 Wat een mooie tentoonstelling in het RMO in Leiden. Wat me het meest trof was dit beeldje: 

Maar waarom? Het beeldje is 10 000 jaar oud. Misschien uit de Yarmukian cultuur. Maar misschien nog ouder. Twee streepjes en een puntje in een steen gegraveerd. Meer is het niet. En toch. Dit beeldje zou het begin kunnen zijn van één of ander magisch avontuur van Suske en Wiske. Of van een Clan of the Cavebear achtige eindeloze serie. Maar het zou ook gemaakt kunnen zijn door een moderne kunstenaar en kunnen staan in een prestigieus museum zoals MOMA of Tate Modern. Of misschien was het een pop van een kind. Misschien speelden kinderen toen ook al met poppen.

De mensen die leefde in de verre oudheid hebben dit gemaakt en hadden er een idee bij. Welk idee dat was zullen we nooit precies kunnen weten. Maar ze hadden er ook een gevoel bij. En als wij in de moderne tijd ons openstellen voor het gevoel dat dit beeldje oproept dan kunnen we misschien iets ervaren van dat gevoel van dat de mensen van toen hadden bij dit beeldje.

Bidden en offeren

Gisteravond heb ik een lang  gesprek gehad met een vriend die tevens predikant is over de essentie van religie in de moderne seculariserende tijd. Deze vriend is bezig met zijn promotieonderzoek en hij bestudeert de theoloog Kaufmann. Maar ik wil het nu niet over Kaufmann hebben. Wat ook ter sprake kwam was het feit dat in religies veelvuldig wordt gecommuniceerd met het hogere. Veelal in een "voor wat hoort wat" vorm. Do ut des (Latijn: Ik geef met de bedoeling dat jij geeft). Wij hebben nog wel een vaag idee van "wie goed doet goed ontmoet". Maar daarmee wordt dan je gedrag ten opzichte van je medemensen bedoeld. Dit zou je nog kunnen uitbreiden met gedrag ten opzichte van dieren of zelfs ten opzichte van de natuur. Al ervaren velen het als een offer als ze iets moeten laten voor dé natuur. Bijvoorbeeld minder vliegen. Of wij offeren onszelf op om een corveetaakje te doen, zoals de koffiekopjes die anderen op het aanrecht hebben achtergelaten in de afwasmachine te zetten. We offeren iets, maar niet om iets van een hogere macht gedaan te krijgen
Bidden en offeren hebben ongeveer dezelfde functie. Als je bidt of offert hoop je op barmhartigheid van een hoger wezen. 
De Mesopotamiërs communiceerden ook met het hogere, maar dit deden ze op een bijzonder systematische manier. Ik zou zelfs durven zeggen: wetenschappelijke manier. Misschien geen wetenschap naar onze moderne maatstaven, maar het heeft toch wel een flink aantal kenmerken van wetenschappelijk handelen. 
Maar dit stukje gaat ook niet over de wetenschappelijkheid van de Mesopotamiërs. 

Ik wil iets schrijven over het communiceren met het hogere door bidden of offeren. Hoe slechter het gaat hoe meer je moet bidden of offeren, want je hoopt op de goedertierenheid van het hogere. In de christelijke tijd is de god waartoe je bidt persoonlijk geworden. Maar de Christenen waren hierin niet de eersten. Koning Mursili II van de Hettieten bad in 13e eeuw voor Christus op een zeer persoonlijke manier tot de goden om een eind te maken aan een vreselijke pest. Dit kleitablet ligt in Istanbul.

Bidden, offeren, zelfkastijding, ascese, zelfverminking. Dit zijn instrumenten om in contact te treden met het hogere en er hopelijk iets ervoor terug te krijgen. 

Hoe werkt dat eigenlijk in het boeddhisme? Er wordt volop wierook geofferd. Boddhisatva's worden vereerd. En via het 8-voudige pad wordt gestreefd naar verlichting. Het verschilt een beetje per stroming in hoeverre er een cultureel "voor wat hoort wat" aspect aan zit. De Japanse Zen heeft een erg andere praktijk dan de Tibetaanse. Maar naar mijn idee verschillen mediteren en bidden toch wel sterk in intentie. Bij bidden vraag je om barmhartigheid, verlichting van het lijden. Bij meditatie probeer je het lijden te verlichten door het streven los te laten. Dat doe je met jezelf in jezelf, eventueel geïnspireerd door iemand die dat zo gedaan heeft, een meester of de Boeddha. 

Deden Mesopotamiërs aan bidden? Ik heb eigenlijk niets over bidden gelezen. Wél iets over magische spreuken, vervloekingen en klaagzangen. Als een omen een ongunstige uitkomst had, dan kon de heerser een klaagzang laten aanheffen door een daartoe bevoegde klaagzanger. Dit om de goden gunstig te stemmen. Maar of de Mesopotamische heersers zelf baden tot de goden? Ik weet het niet.

De klaagzang van Ur

Terug uit Parijs ben ik verder gaan lezen in "The Harps that once.." van Thorkild Jacobsen, en ik werd enorm getroffen door de eerste strofen van de "Klaagzang voor de vernietiging van Ur". En nu kom ik er achter dat dit prachtige kleitablet te zien is in Louvre. Gemist dus. Maar het eerste deel van de tekst wil ik graag met jullie delen, de prachtige trieste desolaatheid, de goden hebben de tempels verlaten.

De complete tekst is hier te lezen in het Engels: 

http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi-bin/etcsl.cgi?text=t.2.2.2&charenc=j#

Het Sumerisch is hier te lezen:

http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi-bin/etcsl.cgi?text=c.2.2.2&display=Crit&charenc=j#

Volgens Thorkild Jacobsen werd de tekst gezongen onder begeleiding van een harp. Hieronder een plaatje van een gereconstrueerde harp uit de vroege dynastieke Ur-periode. De klaagzang is een paar honderd jaar jonger.

In het gedicht staat de "sheepfold", de schaapskooi dus, symbool voor de stad.

He has abandoned his cow-pen and has let the breezes haunt his sheepfold. 

The wild bull has abandoned his cow-pen and has let the breezes haunt his sheepfold. 

The lord of all the lands has abandoned it and has let the breezes haunt his sheepfold. 

Enlil has abandoned the shrine Nibru and has let the breezes haunt his sheepfold. 

His wife Ninlil has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Ninlil has abandoned that house, the Ki-ur, and has let the breezes haunt her sheepfold. 

The queen of Kec has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Ninmah has abandoned that house Kec and has let the breezes haunt her sheepfold.

She of Isin has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. Ninisina has abandoned the shrine Egal-mah and has let the breezes haunt her sheepfold. 

The queen of Unug has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Inana has abandoned that house Unug and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Nanna has abandoned Urim and has let the breezes haunt his sheepfold. Suen has abandoned E-kic-nu-jal and has let the breezes haunt his sheepfold. His wife Ningal has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Ningal has abandoned her Agrun-kug and has let the breezes haunt her sheepfold. 

The wild bull of Eridug has abandoned it and has let the breezes haunt his sheepfold. Enki has abandoned that house Eridug and has let the breezes haunt his sheepfold.

 (partially preserved name of a goddess) has abandoned that house Larag and has let the breezes haunt her sheepfold.} Cara has abandoned E-mah and has let the breezes haunt his sheepfold. Ud-sahara has abandoned that house Umma and has let the breezes haunt her sheepfold. 

Bau has abandoned Iri-kug and has let the breezes haunt her sheepfold. She has abandoned her flooded chamber and has let the breezes haunt her sheepfold. Her son Ab-Bau has abandoned it and has let the breezes haunt his sheepfold. Ab-Bau has abandoned Ma-gu-ena and has let the breezes haunt his sheepfold. The protective goddess of the holy house has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold.

The protective goddess has abandoned E-tar-sirsir and has let the breezes haunt her sheepfold. The mother of Lagac has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. Jatumdug has abandoned that house Lagac and has let the breezes haunt her sheepfold. 

She of Nijin has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. The great queen has abandoned that house Sirara and has let the breezes haunt her sheepfold. 

She of Kinirca has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. Dumuzid-abzu has abandoned that house Kinirca and has let the breezes haunt her sheepfold. She of Gu-aba has abandoned it and has let the breezes haunt her sheepfold. Ninmarki has abandoned the shrine Gu-aba and has let the breezes haunt her sheepfold.

Excursie Brussel Parijs dag 5

Alweer de laatste dag. Morgenochtend om 9 uur stappen we in de bus.
Vanmorgen is het weer gelukt om in de drukke metro mijn portemonnee niet te laten stelen. En vanmiddag begon ik me zowaar veilig te voelen. Dat bewijst maar weer dat je dingen waar je bang voor bent geworden snel opnieuw moet doen. Zo dat was de tegeltjeswijsheid voor vandaag, nu de echte kleitablettenwijsheid:

Vandaag was ik ingedeeld bij de groep van professor Neumann We zijn begonnen bij de enorme lamassu's en wandreliefs die de fransen weggesleept hebben uit Khorsabad. Hans Neuman vertelde dat door de opgraafmethoden van de 19e eeuw helemaal niks meer te reconstrueren valt over de indeling van de paleizen en tempels. Reliefs werden zelfs in stukken gezaagd om weg te geven aan belangrijke relaties of om te verkopen.
Sargon II heeft in 713 voor Christus bevolen dat er een nieuwe hoofdstad moest komen. Die werd in een paar jaar gebouwd, maar kwam niet af omdat Sargon tijdens een veldtocht in Turkije onverwacht sneuvelde. Het lukte zelfs niet om hem in Assur te begraven. Zijn opvolger zag dat als een slecht teken of straf van de goden of ziets. Het is ook niet helemaal duidelijk hoe Sargon II op de troon is gekomen, zijn vader Salmanezer V werd vermoord. Wat wel duidelijk is, is dat die prachtige mooie nieuwe hoofdstad verlaten werd. De opvolger van Sargon II, Sanherib dus, bouwde een nieuwe hoofdstad: Nineveh.

Deze foto toont de reliefs en lamassu's in Louvre

Na het Louvre ben ik in de middagzon naar het Museum du Quaie Branly gegaan, gesticht door Chaques Chirac. 

http://www.quaibranly.fr/fr/

Deze tekst hangt bij de ingang. Mijn eerste reactie was: die rechtse knakker heeft gewoon een nieuw museum gebouwd omdat hij in Parijs wil pronken met gestolen spullen uit de hele wereld. Neokoloniaal megalomane zelfverheerlijking.

Maar ik moest toch wel mijn links postmoderne onderbuikreactie wat nuanceren. Er waren drie bijzondere tijdelijke tentoonstellingen. Een tentoonstelling van een 20e eeuwse kunstenaar-verhalenverteller uit polynesië. Zijn tekeningen waren bewaard door een missionaris en langzamerhand is men gaan inzien dat die wat kinderlijk aandoende tekeningen enorme hedendaagse culturele waarde hebben. Een deel van de tekeningen wordt bewaard in het Vaticaan. Hij vertelt met zijn tekeningen oude verhalen en verhalen over de onderdrukking door de verschillende koloniale overheersers.

De tweede tentoonstelling ging over een steenrijke dame Helena Rubinstein die spulletjes uit de hele wereld heeft verzameld. Die tentoonstelling geeft een mooi inkijkje in de kunsthandel van de jaren 20 van de vorige eeuw. Het bijzondere van die dame is dat ze alles behoorlijk goed gedocumenteerd heeft, waardoor er nu toch nog wel wat informatie over herkomst en context aan de objecten is te koppelen. 

Dit is een foto van mevrouw Rubinstein in haar huiskamer.

De derde tentoonstelling ging over een fotograaf die in Cambodja vervallen luxe-villa's heeft bezocht. De Fransen hebben in de omgeving van Ankor Wat een stuk of 100 heel luxe villa's gebouwd in de koloniale tijd. De fotograaf had verwacht door oerwoud overwoekerde huizen aan te treffen. Ze waren wél vervallen, maar ook bewoond door arme Cambodjanen!

Verder natuurlijk in het museum het mooiste uit de hele wereld, waaronder een enorme muziekinstrumentenverzameling.

Excursie Louvre dag 4

Vandaag slechts een kort bericht, morgen meer.

Bijzonder vandaag was het gesprek met twee Russissche groepsgenoten en tafelvoetballen met de professor en de studenten.
We hebben in het enorme Louvre vandaag maar twee kamers bekeken en in die twee kamers maar een paar objecten. De Gudea cylinders vond ik het meest bijzonder. Ze waren veel groter dan ik gedacht had. Ik heb de afgelopen weken de vertaling van de Gudea cylinders gelezen in The harps that once... van Thorkild Jacobsen. Heel bijzonder om ze dan ook live te zien.

Ook heel interessant: the triompf stele van Naram Sin. Over dit ding is enorm veel onzin geschreven. Dat de goden astronauten zijn er dat er een ruimteschip op te zien is.
Het grappige is dat de Elamieten, toen ze babylon veroverden, ook deze stele meegenomen hebben naar Suza, de Akkadische tekst uitgewist. En op het ruimteschip, wat gewoon een berg is, een Elamitische tekst hebben gekerfd.


https://en.m.wikipedia.org/wiki/Victory_Stele_of_Naram-Sin

Excursie met universiteit Münster dag 3

Vanmorgen Louvre met de hele groep. Het leukste was de uitleg over de opgravingen in Byblos en Ugarit. In de jaren twintig wilde men niet meer opgravingen laten doen door mijnbouwers (roofgraven dus), maar systematisch graven. Dus een fransman had bedacht dat je laag voor laag moet documenteren. Hij heeft letterlijk Byblos in horizontale plakjes van 1 meter afgegraven. Maar sommige muren lopen schuin en de ondergrond is niet horizontaal. Dus de moderne wetenschappers hebben een puzzel op te lossen om van de prima gedocumenteerde opgraving uit de jaren 20 een realistisch beeld te maken.
Omdat de opgraafmethode van Byblos niet helemaal succesvol was hebben ze het in Ugarit wat netter proberen te doen door de opgegraven objecten te laten spreken. Dus een stratificatie van de tijdslagen te maken aan de hand van de opgegraven objecten. Dat is heel tijdrovend, want je hebt daarbij ook referentie-objecten zoals potscherven uit andere opgravingen nodig om de tijdslagen goed te kunnen duiden. Ook een gepuzzel dus!

Ik werd in Louvre het meest geraakt door de kleine votiefbeeldjes. Meestal van klei en soms eenvoudig gemaakt, maar wel sprekend en mooi.

Vanmiddag naar het Institute Monde Arabe, op advies van blogger Jona Lenderink. Hij heeft met veel genoegen twee uur doorgebracht in het IMA en dat heb ik ook gedaan. Wat een prachtig museum! Zeer modern vormgegeven uitstalling, met heel veel liefde en aandacht gemaak. Elke vitrine was verbindend op de één of andere manier. Verbinding tussen islam en pre-islam en moderne tijd, verbinding tussen islam-christendom-jodendom, verbinding tussen mannen en vrouwen. Oude objecten uit Saudi Arabië samen met moderne schilderijen.


https://www.imarabe.org/en

Hieronder een paar foto's. In de boekwinkel kwam ik twee interessante boeken tegen, maar ik heb me ingehouden, ik wilde niet meteen 90 euro uitgeven aan twee boeken. Misschien bestel ik ze alsnog.

Ook mooie fotografie. De onderste foto is de rug van een oude man.

Excursie met universiteit Münster dag 2

Vanmorgen naar het museum in Brussel gegaan. We kregen eerst een introductie van een kwartier van Yana. Het blijkt dat het museum een keer of 5 van naam is veranderd. Ook recent is de naam veranderd. De islam afdeling was enorm in geinvesteeerd. Het nabije oosten was grotendeels hetzelfde als 2 jaar geleden, maar een beetje afgestoft. De archeoloog die mee is, heeft een heel interessante theorie waarom men in het middenoosten pre-islam erfgoed vernield. Dat is onze schuld. Wij hebben hen door middel van het kolonialisme beroofd van hun oude geschiedenis. Studie en bescherming van mesopotamisch erfgoed is een westers ding geworden. Het meeste spul is afgevoerd naar westerse musea en verzamelaars en heeft een westerse interpretatie gekregen. Mensen uit het middenoosten kunnen zich niet verbinden met die westerse interpretatie (Sumerische oercultuur die zich in de loop van de geschiedenis ontwikkeld heeft tot europeese beschaving).

Het is buitengewoon lastig om dit weer terug te draaien. De archeoloog heeft in oost Syrië jarenlang opgravingen gedaan aan het "Rode Huis". En hij heeft daarbij veel aan educatie gedaan bij de plaatselijke bevolking. Met als gevolg dat die plaatselijke bevolking uitstekend wist waar ze moesten graven toen IS dit deel van Syrië had veroverd en wilde plunderen. Het terrein van het Rode Huis is een gatenkaas geworden.
https://de.wikipedia.org/wiki/Tell_Schech_Hamad

Ook heel bijzonder: heel eenvoudige kommen uit de Uruk periode. In deze periode werden de eerste echt grote bouwwerken in de steden gebouwd en ontstond er voor het eerst een grote arbeidersklasse. Die arbeiders werden uitbetaald in graan en daarvoor werden deze kommetjes en masse geproduceerd. Een studente die mee was heeft in noord irak opgravingen gedaan en ze hoopt heel erg om ooit nog zo'n kommetje te vinden. Ze zien er uit alsof ze gisteren gebakken zijn. De vingerafdrukken zijn nog te zien. Ze zijn meer dan 5000 jaar oud. In het museum in Brussel ligt een stapeltje van deze kommen in een vitrine.



Ook fascinerend: Luristan brons. In de jaren 20 kwamen opeens allerlei bronzen voorwerpen in de antiekhandel. Niemand wist eigenlijk waar het vandaan kwam. Het bleek na veel zoeken uit West Iran te komen, Luristan. Daar waren graven geplunderd door de plaatselijke bevolking. Vooral de paardenbitten zijn fantastisch gemaakt.

https://en.wikipedia.org/wiki/Luristan_bronze





O